O PARAFII

Osadnictwo w Powidzu sięga okresu wczesno-średniowiecznego, a sama osada zwana Powidzem była grodem broniącym dostępu do Gniezna, dlatego można sądzić, że parafia i pierwszy kościół powstały krótko po wprowadzeniu chrześcijaństwa do Polski, jeszcze w XI wieku. Założycielami byli niewątpliwie królowie polscy, którzy później kościół powidzki mieli zawsze pod swoją opieką.

Pierwotny Dom Boży zbudowany z drewna był pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i stał na miejscu, gdzie obecnie wznosi się nasza świątynia. Do roku 1860 kościoły stojące w tym miejscu okolone były cmentarzem. Być może, że miejsce pod budowę kościoła wybrano na terenie świętego raju, gdzie niegdyś oddawano cześć bożkowi pogańskiemu Powidowi. Dokument z 8 czerwca 1243 roku nadający prawa miejskie Powidzowi wyraźnie wspomina proboszcza powidzkiego. Kiedy pierwotny kościół trzeba było zastąpić nowym budynkiem, tytuł kościoła rozszerzono i poświęcono pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja Biskupa i Wyznawcy.

Około roku 1600 powidzki Dom Boży wymagał remontu. Ówczesny Arcybiskup Gnieźnieński Wojciech Baranowski zapisał na ten cel wieczysty czynsz dzierżawny oparty na dobrach Izdebno i Prztuki. Ostatni drewniany kościół stawiał w Powidzu proboszcz ks. Jan Grzybiński w latach 1731 - 1737. Około roku 1860 ten kościół został rozebrany, gdyż chylił się ku upadkowi. ks. Andrzej Zgrabczyński (którego grób znajduje się przy kościele) zaczyna budować nowy, już murowany kościół. Konsekrował, czyli uroczyście go poświęcił 12 lipca 1868 roku ks. bp Józef Cybichowski, ówczesny sufragan gnieźnieński. Kościół i parafia otrzymały wówczas jednego patrona św. Mikołaja. Pod względem administracyjnym parafia Powidz należała zawsze do archidiecezji gnieźnieńskiej, dekanatu w Gnieźnie, później w Słupcy. Od roku 1821 utworzono dekanat w Powidzu, obejmujący 10 sąsiednich parafii. Obecnie Powidz należy do dekanatu witkowskiego.

Do parafii Powidz w XVI wieku należały następujące miejscowości: Powidz, Ruchocin, Ruchocinek, Wiekowo, Charbin, Przybrodzin, Wylatkowo, Polanowo, Szydłówiec, Rzymachowo. W następnych latach powstają następujące osady należące do parafii powidzkiej: Bonikowo, Bonikowskie Huby, Borek, Huta Powidzka, Kąkolewo, Ługi, Okręglica, Ostrowo Stare, Ostrowo Nowe, Piła, Podwiekówko, Wybudowania Wylatkowskie, Słoszewy, Studzieniec.

W 1857 roku na terenie parafii zamieszkiwało 2020 osób wyznania katolickiego, 1900 - 2640, 1934 - 3350, 1969 - 3800, obecnie - 2300. Przy parafii istniały kiedyś bractwa św. Anny, św. Rocha i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Zapewne miały one za szczególne zadanie opiekę nad chorymi i starcami. To właśnie bractwa opiekowały się szpitalem (przytułkiem), który znajdował się w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się figura Świętego Ducha. W czasie II wojny światowej kościół zamknięto i zamieniono na magazyn. Okupant ukradł m.in. dwa dzwony z 1637 roku, a także większość paramentów liturgicznych, zniszczył wszystkie krzyże i figury na terenie parafii. Po roku 1945, gdy jeszcze nie było kapłana w Powidzu, parafianie sami przygotowali kościół do Służby Bożej. W pierwszych też latach powojennych symbole religijne powróciły na swoje dotychczasowe miejsce. W roku 1958 przystąpiono do ozdoby wewnętrznych ścian kościoła. Profesor Leonard Torwird wraz z żoną Anną wykonali sgraffito i freski do dzisiaj zdobiące ściany naszej świątyni.

Do zabytków kościoła powidzkiego należą:

• Rzeźba Matki Bożej na Lwie - początek XV wieku - obecnie eksponowana w Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie;
  
• obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wraz z postaciami św. Sebastiana, św. Franciszka i św. Rocha - początek XVII wieku - szkoła wenecka, znajduje się na ścianie prezbiterium;
  
• płaskorzeźba zaślubin Najświętszej Maryi Panny - początek XVIII wieku - prawdopodobnie część starego ołtarza z kościoła drewnianego;
  
• rzeźba Chrystusa na Krzyżu - II połowa XVIII wieku - obecnie umieszczony na ścianie prezbiterium;
  
• monstrancja - I połowa XVIII wieku - srebrna, z figurkami św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja;
• obrazy: św. Mikołaja, św. Anny, św. Antoniego Padewskiego i św. Józefa - II połowa XIX wieku - prawdopodobnie wykonane we Włoszech i sprowadzone do nowego murowanego kościoła;
• stacje Drogi Krzyżowej - początek XX wieku - autor nieznany, prawdopodobnie miejscowy.

Na terenie parafii był przez 98 lat dom zakonny ss. Elżbietanek, które zostały sprowadzone do Powidza w 1895 roku przez ks. Kazimierza Dorszewskiego urodzonego w Powidzu. Ze względu na brak powołań w swoim Zgromadzeniu siostry opuściły naszą parafię.

Figura Ducha Świętego to jedno z najbardziej wyjątkowych miejsc w Powidzu. Jej historia sięga XIX wieku. Na figurze, w formie obelisku, umieszczony jest wizerunek gołębicy oraz napis na tablicy: ,,Boże daj nam w Duchu Świętym poznać co jest prawe”. Miejsce to znajduje się na rozwidleniu ulic: Kolejowej i Strzałkowskiej. W wieku XVIII działał w tym miejscu szpital i przytułek dla osób starszych pod wezwaniem Ducha Świętego. Figurę zniszczoną w czasie drugiej wojny światowej, odbudowano po wojnie dzięki staraniom pracowników powidzkiego tartaku. Jest to jedna z nielicznych tego rodzaju figur w Europie. 17 kwietnia 2016 r. skwerowi, na którym znajduje się obelisk, nadano nazwę: Skwer Światowych Dni Młodzieży.